خلاصه

این نوشتار تحلیلی به بررسی تلاش‌های استراتژیک قزاقستان برای گذار به یک اقتصاد دیجیتال و مبتنی بر دانش می‌پردازد. این کشور با اصلاحات بنیادین در نظام آموزشی و تمرکز بر توسعه سرمایه انسانی، به دنبال تبدیل شدن به یک رهبر دیجیتال در آسیای مرکزی است. از یک سو، دولت با سیاست‌گذاری‌های کلان مانند اعلام سال ۲۰۲۵ به عنوان سال مشاغل کارگری و سرمایه‌گذاری در آموزش فنی و حرفه‌ای، به دنبال تقویت نیروی کار ماهر است. از سوی دیگر، با اجرای پروژه‌های ملی مانند Coursera Qazaqstan و AI Sana، زمینه را برای آموزش مهارت‌های پیشرفته‌ای چون هوش مصنوعی و امنیت سایبری فراهم کرده است. نتایج این رویکرد دوگانه در گزارش‌های جهانی منعکس شده است؛ جایی که قزاقستان جایگاه رقابتی خود را در مهارت‌های جهانی تثبیت کرده و شاهد رشد چشمگیر علاقه به فناوری‌های نوین در میان شهروندان، به ویژه زنان و کاربران تلفن همراه، بوده است. این گزارش نشان می‌دهد که قزاقستان با بهره‌گیری از فرصت جمعیتی جوان خود، به طور مؤثری در حال ساختن پایه‌های یک آینده پایدار و نوآور است.

قزاقستان در یک نقطه عطف استراتژیک قرار گرفته است؛ جایی که اقتصاد سنتی مبتنی بر مواد خام با اقتصاد نوین و پویای مبتنی بر خدمات و دیجیتال‌سازی تلاقی می‌کند. دولت با درک این تحول، مأموریت بلندپروازانه‌ای را برای سه سال آینده تعریف کرده است: «تبدیل قزاقستان به یک کشور کاملاً دیجیتال». در این چشم‌انداز، سرمایه انسانی، نوآوری و فناوری به عنوان محورهای اصلی رقابت‌پذیری ملی شناخته می‌شوند و نظام آموزشی به عنوان حلقه اتصال این اهداف عمل می‌کند.

اصلاحات بنیادین در نظام آموزشی

برای تحقق این هدف، قزاقستان رویکردی چندوجهی را در اصلاح نظام آموزشی خود در پیش گرفته است:

تقویت مشاغل کارگری ماهر: با توجه به نیاز اقتصاد نوآور به متخصصان ماهر، رئیس جمهور سال ۲۰۲۵ را سال مشاغل کارگری اعلام کرده است. در حال حاضر، حدود ۴۰% از نیروی کار کشور در این بخش مشغول به کار هستند. دولت با دو برابر کردن بودجه سرانه کالج‌ها، در حال بهبود زیرساخت‌ها و افزایش حقوق معلمان در بخش آموزش فنی و حرفه‌ای (ТиПО) است تا کیفیت این بخش را ارتقا دهد.

توسعه مهارت‌های آینده‌محور: تحول دیجیتال، نیاز به مهارت‌های جدید را برجسته می‌سازد. با پیش‌بینی تأثیر ۴۰ درصدی هوش مصنوعی بر مشاغل جهانی (طبق ارزیابی صندوق بین‌المللی پول)، نظام آموزشی قزاقستان به سرعت در حال تطبیق با استانداردهای جهانی است. این تطبیق شامل توسعه مهارت‌های کار با هوش مصنوعی، اقتصاد سبز و مهارت‌های نرم (soft skills) می‌شود. در این راستا، سیاست‌های ادغام هوش مصنوعی در حال اجراست و کتاب‌های درسی نسل جدید با استفاده از این فناوری در حال توسعه هستند.

بین‌المللی‌سازی و همکاری‌های جهانی: قزاقستان با افتتاح بیش از ۲۰ شعبه از دانشگاه‌های پیشرو جهان از کشورهایی مانند بریتانیا، ایالات متحده، چین و کره جنوبی، در حال ادغام در بازار جهانی آموزش است. این امر ورود استانداردهای نوین آموزشی و فناوری‌های مدرن را به کشور تسریع کرده است.

نتایج ملموس و جایگاه جهانی

این تلاش‌های استراتژیک نتایج قابل اندازه‌گیری و ملموسی به همراه داشته است که در گزارش جهانی مهارت‌های Coursera برای سال 2025 به وضوح دیده می‌شود. قزاقستان در این گزارش، رتبه ۳۷ جهانی در مهارت‌ها و رتبه ۵۱ در شاخص بلوغ هوش مصنوعی (AI Maturity Index) را کسب کرده است که موقعیت رقابتی آن را تأیید می‌کند.

این بررسی همچنین رشد انفجاری علاقه به حوزه‌های کلیدی را نشان می‌دهد:

هوش مصنوعی مولد (Generative AI): رشد ۳۸۳%

امنیت سایبری: رشد ۸۰%

تفکر انتقادی: رشد ۴۳%

یکی از مهم‌ترین دستاوردها، موفقیت طرح ملی Coursera Qazaqstan است که توسط وزارت علوم و آموزش عالی هماهنگ می‌شود. در چارچوب این پروژه تا سال ۲۰۲۵، ۹۵ دانشگاه قزاقستان تحت پوشش قرار گرفته‌اند.

بیش از ۱۶۷ هزار دانشجو در این پلتفرم آموزش دیده‌اند و نزدیک به ۲۸۹ هزار گواهی‌نامه دریافت کرده‌اند.

پروژه تخصصی AI Sana که بر هوش مصنوعی متمرکز است، به تنهایی منجر به صدور بیش از ۴۷ هزار گواهی‌نامه شده است.

این داده‌ها نه تنها اهمیت آموزش آنلاین و مدارک خرد (micro-qualifications) را برای اقتصاد مدرن نشان می‌دهند، بلکه حاکی از سطح بالای فراگیری دیجیتال در کشور است: ۵۶% از فراگیران زن هستند و ۶۲% از طریق دستگاه‌های تلفن همراه به آموزش دسترسی دارند که نشان‌دهنده دسترسی گسترده و عادلانه به آموزش است.

جمع‌بندی

قزاقستان با هوشمندی، تلاقی دو روند کلیدی یعنی «فرصت پنجره جمعیتی» (که تا سال ۲۰۳۰، جوانان ۸۰% نیروی کار را تشکیل خواهند داد) و انقلاب دیجیتال را به یک مزیت استراتژیک تبدیل کرده است. سیاست‌های دولت صرفاً واکنشی به تغییرات جهانی نیست، بلکه یک سرمایه‌گذاری فعال و هدفمند بر روی مهم‌ترین منبع کشور، یعنی سرمایه انسانی آن است.

داده‌های گزارش Coursera تأیید می‌کند که استراتژی‌های اصلاح نظام آموزشی قزاقستان در مسیر درستی قرار دارد و این کشور نه تنها توانسته جایگاه خود را به عنوان رهبر دیجیتال آسیای مرکزی تقویت کند، بلکه با آماده‌سازی نیروی کار برای آینده، در حال ترسیم یک مسیر توسعه پایدار و مبتنی بر نوآوری برای خود است. ترکیب بین‌المللی‌سازی آموزش، تمرکز بر مهارت‌های دیجیتال و فراگیری گسترده، قزاقستان را در موقعیتی ممتاز برای شکوفایی پتانسیل کامل خود در اقتصاد جهانی قرار داده است.

آلماتی قزاقستان

منابع:

https://vecher.kz/ru/article/kazahstan-ukrepil-status-sifrovogo-lidera-sentralnoi-azii.html

https://kisi.kz/ru/kazahstan-reformiruet-sistemu-obrazovaniya-dlya-chifrovoj-ekonomiki/